Obszar Szwecji w II poł. XVII stulecia obejmował ziemie etnicznie szwedzkie położone we wschodniej części półwyspu Skandynawskiego jak i również Finlandię, Inflanty, Pomorze Przednie ,Szczecin oraz Wismar[1]. Mimo tego rozległego terytorium Szwecja była krajem  ubogim , nawet po wielkiej grabieży i ekspoloatacji ziem Rzeczpospolitej w trakcie ,,potopu". Wynikało to z niekorzystnych warunków klimatycznych Półwyspu Skandynawskiego wpływających na rolnictwo czy hodowlę zwierząt. Kluczową rolę w gospodarce Szwecji odgrywało wydobycie wysokiej, jakości rudy żelaza w prowincji Jämtland, oraz rudy miedzi w Stora Kopparberget w pobliżu Falun[2]. Żelazo, miedź, drewno, ryby były głównymi towarami eksportowymi Szwecji[3]. Eksport żelaza i miedzi w II poł XVII stulecia wynosił ok. 21 tys. ton. Ważną pozycją w eksporcie był handel surówką, przetapianą głównie ze złóż Dannemor. Jej eksport wzrósł w latach 1640 \1680 aż o 200 %. Szwecja importowała głównie zboże, towary luksusowe, tekstylia, przyprawy,zwierzęta hodowlane itp. Jej głównymi parterami handlowymi były następujące państwa: Anglia, Holandia, kraje niemieckie, Rosja oraz Francja. Państwo szwedzkie stosowało politykę merkantylistyczną wobec swoich kupców i rzemieślników. Tego przykładem może być racjonalne wykorzystywanie lasów położonych przy ośrodkach wydobycia rud żelaza oraz pełna protekcja państwa nad okręgami przemysłowymi w Bergslagen. To właśnie dla interesów handlowych władcy szwedzcy dążyli do opanowania Bałtyku (Dominium maris Baltici). W handlu bałtyckim tonaż okrętów szwedzkich stanowił ok 10 % wszystkich statków handlowych.

Szwecja była państwem słabo zaludnionym. W 1630 roku liczyła ok. 1,5 mln mieszkańców, z czego 900 tys. żyło w samej Szwecji a reszta w Finlandii, Inflantach oraz nadbałtyckich prowincjach Niemiec. Na przełomie XVII i XVIII wieku ludność Szwecji ocenia się na ok. 2,5 mln[4]. Najważniejszym miastem Szwecji był Sztokholm, który pełnił rolę stolicy oraz ważnego ośrodka handlowego. Sztokholm pod koniec XVII wieku liczył ok 40- 45 tys. mieszkańców, zaliczał się do miast średniej wielkości. Poza Sztokholmem ważniejszymi miastami były Wyborg, Rewel, Kalmar, bardzo duże znaczenie miały też bałtyckie porty handlowe takie, jak Ryga, Starlsund oraz Szczecin. Pozostałe miasta i miasteczka były niewielkimi osadami handlowymi i rybackimi, przeważnie o drewnianej zabudowie.

Ważną rolę w gospodarce odgrywał przemysł zbrojeniowy oparty na manufakturach, rozwijający się od czasów Gustava II Adolfa. W II poł. XVII stulecia władze Szwecji prowadziły politykę merkantylistyczną dążącą do rozwoju manufaktur oraz utrzymania dodatniego bilansu handlowego. Mocną stroną szwedzkiej gospodarki był ustrój społeczny. Ponad 80% mieszkańców Szwecji stanowili chłopi, którzy cieszyli się bardzo dużą wolnością osobistą. Chłopi dzielili się na skattebonder, osiadłych na gruntach państwa oraz fralsebonder, dzierżących ziemię od szlachty. Chłopi płacili podatki bezpośrednio urzędnikom państwowym. Duży wpływ na rozwój gospodarczy kraju miała sprawna administracja. Składała się z pięciu głównych resortów (między innymi sprawy sądowe i skarbowe) działających na zasadzie kolegialności, na czele z ministrami oraz kanclerzem (odpowiednik premiera). Nie bez znaczenia dla gospodarki szwedzkiej był protestancki etos pracy.

Słabą stroną szwedzkiej gospodarki były kwestie finansowe. Mimo sprawnej administracji, dodatniego bilansu handlowego Szwecja była krajem zadłużonym. Sytuacja ta wynikała z aktywnej polityki zagranicznej (wojna trzydziestoletnia, II wojna północna) oraz utrzymywania stałej armii i floty wojennej. Ujemnego salda finansowego nie uratowały subwencje zagraniczne, wypłacane od sojuszniczej Francji. Tylko w latach 1657-1666 i 1672-1678 Szwecja otrzymała kolejno 1,5 oraz 4 mln talarów[5]. Również sytuacji finansowej państwa nie poprawiły odszkodowania przyznawane po pokoju westfalskim (ok 5 mln talarów od Cesarstwa). Aby zrównoważyć i uzdrowić stan finansów państwa w 1668 r. powstał Szwedzki Bank Narodowy. Ewoluował on z Stockholm Banco powstałego w 1656 r. Był to pierwszy w Europie bank, który zaczął emitować banknoty.

Do poprawy sytuacji finansowej państwa szwedzkiego przyczyniła się tzn. Wielka redukcja Karola XI zapoczątkowana w 1680 r. Polegała ona na konfiskacie majątków ziemskich przynoszących roczny dochód powyżej 600 talarów. Redukcja była skierowana głównie przeciw magnaterii szwedzkiej przy poparciu szlachty i mieszczaństwa. Nad postępami redukcji czuwała Komisja Redukcyjna oraz Kolegium Redukcyjne, przekształcone następnie w Deputację Redukcyjną. Przeciwnicy redukcji tracili całkowicie majątki oraz wpływy polityczne. Wielka redukcja przyniosła skarbowi państwa ok. 2mln talarów. Środki finansowe uzyskane z konfiskaty majątków pozwoliły na reorganizację armii oraz reformę finansów.

 

 

 

[1] Z. Anusik, Karol XII, Wrocław 2006, s. 22.

[2] A. Mączak, W czasach potopu, Wrocław 2004, s. 221.

[3] I. Andersson, Dzieje Szwecji, Warszawa 1967, s. 179.

[4] Z. Anusik, dz. cyt., s. 22.

[5] A. Mączak, dz. cyt., s. 221.

---

tagi: gospodarka  szwecja 

	Mathias92
	30 czerwca 2020 20:32

6     1597    1 zaloguj sie by polubić